DAN MARKE 2004.

Motiv: Zgrada Pošte u Zagrebu, 1904. Zagrebačka poštanska palača izgrađena tijekom 1903. i 1904. bilježi ove godine svoju stotu obljetnicu. Pošta je u novoj zgradi počela uredovati 12. rujna 1904., te se računa da je tada zgrada službeno stavljena u funkciju, a iste godine tu je otvorena i nova telefonska centrala s 1200 pretplatnika i s mogućnošću priključenja 2000. Izgradnjom nove poštanske palače Jurišićeva ulica dobila je arhitektonsku dominantu očuvanu do danas i kao i brojne zagrebačke donjogradske zgrade, danas je zaštićeni spomenik kulture. Izgrađena na zemljištu površine 3950 četvornih metara, koje zauzima prostor u Jurišićevoj, onda Puževoj, te u Palmotićevoj i Kurelčevoj, onda Ružičnoj ulici, ima površinu 2500 četvornih metara. Projekt zgrade u stilu mađarske secesije napravili su mađarski arhitekti Erno Foerk i Gyula Sandi, vodeći računa o korištenju materijala i konstrukcija visoke otpornosti na vremenske uvjete. Projektom je zamišljena relativno niska dvokatna zgrada dužine 82 metra, od crvene opeke i s kamenim horizontalnim vijencima, čije krovište je ostvarivalo karakterističnu siluetu s tornjevima koji su trebali biti završni nosači zračnih linija. Kombinacijom kamenog prizemnog dijela, s ciglenom dekoracijom u potkrovnici i parapetu drugoga kata te na kosinama trokutnih zabata i s kamenim horizontalnim vijencima ostvarena je kompozicija koja je u osnovi trebala isticati sve atribucije pošte. Zgrada je imala tri ulaza, koji su funkcionalno dijelili prostore otvorene prema korisnicima, a vodila su do raskošno uređenih interijera i dvorana s prirodnom rasvjetom kroz stakleno krovište, te središnjeg stubišta koje je vodilo do gornjih katova. S jedne strane bili su šalteri za pisma, a s druge za pakete, dok su posebni prostori bili predviđeni za telefonske kabine. Tehničke prostorije bile su na 2. katu, kao npr. 44 metra duga telegrafska centrala i 17 metara duga telefonska centrala. Radove na zgradi zajednički su izvodili zagrebački i mađarski obrtnici. Zemljane, zidarske, tesarske, klesarske, limarske, bravarske, soboslikarske, ličilačke i krovopokrivačke radove radili su zagrebački obrtnici, a mađarski izvođači dobili su izvođenje željeznih konstrukcija, vodovoda, kanalizacije, grijanja, stolarije i teracerske radove. Zgrada je doživjela nekoliko preinaka. Godine 1930. dograđen je treći kat i uklonjeni su tornjevi čime se zgrada oslobodila teškog krovišta u mađarskom stilu. Krajem 1925 godine, kada su započele pripreme za montiranje automatske telefonske centrale s 10.000 pretplatnika, počelo se s gradnjom trokatnog dvorišnog krila, koje je završeno 1926. godine. U međuvremenu je otkupljena i privatna kuća u Palmotićevoj ulici koja se nastavlja na staru zgradu. Pripreme za zamjenu "tornjastog" krova trajale su do 1930. godine. Estetika zgrade time nije narušena, dapače, uklanjanjem vizualno teških dominanti krovišta zgrada je dobila urbanije proporcije i time se kvalitetnije uklopila u izgrađeno okruženje. Adaptacija provedena 1958. godine, bila je značajno nasilnija, njome je otvorenost palače bitno reducirana ukidanje bočnih ulaza, te koncentracijom na osnovnu os. Zazidana su dvoja bočna vrata izrađena od stilski kovana željeza, koja su s istim takvim glavnim ulazom davala poseban izgled glavnoj fasadi. Nakon obnove ostao je samo glavni ulaz na broju 13 koji je također doživio izmjene. Skinut je trokutni kameni nadvratnik koji je odgovarao zabatnom fasadnom trokutu u krovnom vijencu osi fasade.